Từ những ngày học phổ thông, tôi đã đọc bài thơ “Ông Đồ” của Vũ Đình Liên: “Mỗi năm hoa đào nở/Lại thấy ông đồ già/Bày mực tàu giấy đỏ/Bên phố đông người qua/Bao nhiêu người viết thuê/Tấm tắc ngợi khen tài/ Hoa tay thảo những nét/ Như phượng múa, rồng bay…”. Bài thơ cứ theo tôi suốt bao năm tháng đến tận ngày nay, như một sự hối thúc về học và viết chữ Nho (bao gồm cả chữ Hán, chữ Nôm). Thế rồi, tôi được thầy Trương Phượng – Giám đốc Trung tâm Vườn ngoại ngữ truyền thụ những nét bút viết chữ Hán – Nôm đầu tiên. Trong những ngày đầu ấy, những con chữ đầu tiên được thảo ra trên những trang giấy trắng trông thật nghệch ngoạc, rời rạc, nhưng được thầy Phượng luôn luôn động viên, đây là những kiến thức căn bản đến với thư pháp Hán – Nôm.
Ước mơ học và viết thư pháp Hán – Nôm lại hối thúc tôi tìm tòi học tập. Thế rồi, năm 2014, tôi có được một cơ duyên lớn là được gặp thầy Lê Thiên Lý – Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội làng nghề thành phố Hải Phòng, Giám đốc Trung tâm Thư pháp, câu đối và Hán Nôm học Hải Phòng, kỷ lục gia thư pháp Việt Nam và thế giới. Thầy truyền thụ cho tôi những điều căn bản về chữ Hán, chữ Nôm, 214 bộ thủ, khẩu quyết chữ Hán, cách cầm bút, 47 nét viết cơ bản và 10 cách thể hiện viết chữ Hán đẹp, bố cục, cách trình bày một bức thư pháp, được học thêm về thư pháp Việt.
Thời gian cứ trôi, giấy trắng cứ mua về, mực cứ đổ ra nghiên, những nét chữ cứ viết ra, nhưng mỗi lần mỗi khác. Sau mỗi lần viết là tôi rút kinh nghiệm, từ cách cầm bút, chấm mực sao cho đủ, cách đưa bút, kết thúc viết một chữ. Không chậm chễ, nhưng cũng không vội vàng, nóng vội. Từng ngày, từng ngày, những nét chữ đã sắc hơn, mền mại hơn, phối hợp các nét trong một chữ và tổng thể trong một họa thư hài hòa hơn. Kết quả phấn đấu của tôi đã được lãnh đạo Hiệp hội Làng nghề Hải Phòng tặng danh hiệu “Nghệ nhân thư pháp” và “Bàn tay vàng” Làng nghề Hải Phòng.
Từ năm 2020, trên cơ sở cơ bản học và rèn luyện thư pháp chữ Hán – Nôm và thư pháp chữ Việt, tôi có suy nghĩ là: Các họa sỹ thể hiện ý tưởng, ước nguyện của mình, vẻ đẹp của thiên nhiên, cuộc sống muôn màu thông qua màu sắc, bố cục, vậy tại sao ta không dùng màu sắc để kết hợp với thư pháp, thể hiện thư pháp thông qua các mảng màu? Thế là, tôi tìm và theo học Họa sỹ Bùi Thế Phong và Họa sỹ Nguyễn Đức Phong. Tôi được các thầy họa sỹ truyền thụ cho những kiến thức cơ bản về hội họa, trong đó cách sử dụng và pha màu, cách phối màu, cách bố cục hình ảnh với thư pháp…
Cho đến nay, với tôi, hội họa và thư pháp đã hòa quyện, gắn kết, trở thành một hình thức thể hiện thư pháp của riêng mình. Trước hết tôi hoàn thành 6 bức thư họa trên nền màu sao cho phù hợp với từng con chữ gồm các chữ: Phúc, Lộc, Khang, Thọ, Tâm, Tư (tưởng nhớ). Đây mới chỉ là nhìn một chiều (1D), nhưng những con chữ cũng đã được đẩy lên một bước trên bước họa.
Tôi tiếp tục sáng tạo dùng hình minh họa theo không gian 3 chiều (3D) và đẩy con chữ 2 chiều (2D) vời nhiều bức thư pháp với những bức thư họa với những chữ phúc, Lộc, Thọ, nhất là bức thư họa “Bao la tình mẹ” đã gây ấn tượng, làm cơ sở cho tôi tiếp tục sáng tạo…
Trong năm 2023 và 2024, tôi tiếp tục sáng tạo là đẩy không gian 3 chiều cho cả hình cảnh minh họa và chữ theo không gian 3 chiều (3D) với số lượng nhiều hơn. Tôi sáng tác những bức thư họa theo các cung đoạn: Thứ nhất chọn chủ đề của chữ: như chữ Phúc, Lộc, Thọ…rồi chọn chủ đề về mùa xuân, Tết sum vầy, mừng Đảng, mừng Xuân, thành phố “Hải Phòng Trung dũng – Quyết thắng”…Sau đó, tìm, chọn nhưng hình ảnh, cảnh vật có nét tương đồng, phản ánh được nội dung gắn với từng con chữ, từng chủ đề. Khi chọn được nội dung, chủ đề và hình ảnh rồi thì bắt đầu sáng tác theo các cung đoạn: thể hiện hình ảnh qua mảng mầu sắc, trong thể hiện cảnh, hình ảnh nền, phải quan tâm giành một không gian nhất định cho phù hợp với những con chữ mong muốn thể hiện; sau đó dùng nghệ thuật thư pháp thổi hồn vào con chữ từ 1 chiều, sau đó 2 chiều và cuối cùng là không gian 3 chiều. Viết những lời minh dẫn cho nội dung chữ thể hiện, ký tên và ấn dấu tay của tác giả. Cung đoạn cuối cùng là đặt khung và vào khung thành một bức thư họa hoàn chỉnh.
Để thể hiện 40 bức thư họa, trước hết là tôi dùng khung vải cỡ 40×50, 40×60 và 60×80 cen-ti-mét, loại vải dùng cho hội họa, điều này là rất quan trọng, nếu không dùng đúng vải cho hội họa, thì người sáng tác gặp rất nhiều khó khăn, đó là vải hút hết màu sắc, rất khó thành công.
Chất liệu thứ hai là dùng màu ac-ri-lic: đây là màu 3D dùng cho hội họa, nghĩa là màu này là màu kỹ thuật để đẩy hình ảnh không gian 3 chiều. Tuy nhiên, đây chỉ là lý thuyết, để đẩy được không gian ba chiều còn phụ thuộc và khả năng của người sáng tác, nếu không vào đúng kỹ thuật cũng không có không gian 3 chiều được.
Kỹ thuật thứ ba là, sử dụng các loại bút vẽ rất phong phú: từ bút lông, cọ vẽ truyền thống, cho đến giấy thấm, băng dính hai mặt và nhiều vật phẩm dùng cho hội họa (dao, kéo, bay chộn màu…).
Trên cương vị là Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Thư pháp thuộc Cung Văn hóa Lao động Hữu nghị Việt Tiệp thành phố, tôi trình bày ý tưởng trưng bày thư họa và Ban Chủ nhiệm Câu lạc bộ thư pháp và cơ quan chuyên môn; Câu lạc bộ và cơ quan chuyên môn trao đổi là tiếp tục sáng tác đạt 40 bức thư họa để trưng bày; Ban lãnh đạo Cung Văn hóa Lao động Hữu nghị Việt Tiệp đồng ý và đưa vào kế hoạch trưng bày thư họa
Thật vinh dự bản thân tôi được trưng bày 40 bức thư họa tại Cung Văn hóa Lao động Hữu nghị Việt – Tiệp nhân dịp kỷ niệm 95 năm ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam và đón Xuân Ất Tỵ (có 23 bức thư pháp Việt, 17 bức thư pháp Hán – Nôm). Cũng trong 40 bức thư họa được trưng bày, thì trong đó có 23 bức được thể hiện theo phương pháp không gian 3 chiều (3D) ở cả cảnh minh họa và chữ thư pháp. Nhiều bức thư pháp được đẩy 3D rất sâu, tạo ấn tượng mạnh đối với người xem như: Bức thư họa chữ “Phúc”, chữ “Lộc”, chữ “An”, chữ “Học, chữ “Tuệ”, chữ “Minh”; nhất là những bức thư pháp khổ lớn: “Mừng xuân, ơn Đảng”, “Hải Phòng Trung dũng – Quyết thắng”, “Tết sum vầy”…
Điều tôi mong muốn là, nghệ thuật thể hiện thư pháp là một nét đẹp truyền thống của dân tộc cần giữ bảo tồn và phát huy, chứa đựng nhiều trí tuệ và nhân văn trong cuộc sống, bởi viết thư pháp đẹp, có nghĩa là làm cho người xem, người nhận giá trị nội hàm của con chữ nhiều hơn. Nếu ta viết một chữ Phúc bình thường, thì chưa chuyển tải hết nội hàm của chữ Phúc, nhưng thể hiện một chữ Phúc bằng thư pháp viết đẹp, cân đối, hài hòa, nhất là lại do những thầy đồ, nhà thư pháp thể hiện, tặng ở những chốn linh thiêng (đền, đình, chùa, khu di tích lịch sử văn hóa…), nhất là kết hợp dùng mầu sắc và sử dụng nghệt thuật không gian ba chiều, thì chắc chắn một điều cảm nhận về giá trị nội hàm của chữ thể hiện rất cao, bởi chữ viết là hình tượng vỏ ngoài của tư duy ngôn ngữ.
Đại tá, Thạc sỹ, Nghệ nhân thư pháp Trần Quốc Huy,
Phó Tổng thư ký Hiệp hội Làng nghề TP. Hải Phòng
