Một ngày Chủ nhật, được sự phân công của Lãnh đạo Hiệp hội Làng nghề TP. Hải Phòng, tôi về dự Hội nghị tổng kết 20 năm xây dựng và phát triển Đoàn tế Nữ quan Lê Chân, TP. Hải Phòng. Được chứng kiến và thưởng thức những tiết mục nghệ thuật do các bác, anh chị em Đoàn tế Nữ quận Lê Chân trực tiếp xây dựng luyện tập và biểu diễn với những tiếp mục thấm đẫm tinh thần văn hóa dân tộc, lời ca tiếng hát ca ngợi Đảng, Bác Hồ, quê hương đất nước, kết hợp với những điều múa uyển chuyển, duyên dáng và trang phục thật đẹp, trong tôi có xúc cảm sâu sắc và cảm nhận được 20 năm xây dựng và hoạt động Đoàn tế Nữ quan Lê Chân – nét đẹp truyền thống của làng quê Việt Nam nói chung và Làng nghề TP. Hải Phòng nói riêng.
Tìm về cội nguồn Đoàn thế Nữ quan Lê Chân hiện nay khởi nguồn từ Đoàn tế Nữ quan đình An Biên năm 1992 trong điều kiện bà con dân làng Vẻ xưa, nay là phường An Biên, quận Lê Chân đứng lên tu tạo lại đình An Biên – đình thờ Nữ tướng Lê Chân – Người có công mở đất “An Biên”, làng “Vẻn” xưa – thành phố Hải Phòng ngày nay.
Theo ông Lê Quang Hiền, Trưởng đoàn tế Nữ quan Lê Chân, những ngày đầu thành lập Đoàn tế Nữ quan đình An Biên từ năm 1992 gặp rất nhiều khó khăn về con người – phần lớn các bác tham gia đều đã cao niêm, kinh nghiệm thực hiện canh tế, cũng như cơ sở vật chất bảo đảm là rất khó khăn. Các ông Lê Quang Hiền, Trịnh Triệu Huy thậm chí 2-3 giờ sáng theo Đoàn tế bà Phúc (Đoàn tế đầu tiên của Hải Phòng) đi tế để theo dõi, tìm hiểu phong tục, tập quán, cách tế cổ truyền; nhiều bác trong đội tế mang cơm nắm, muối vừng đến đình An Biên để luyện tập. Đến năm 2024, do nhiều yếu tố không thuận, anh chị em trong đội tế đề nghị thành lập đoàn tế khác để phục vụ lễ hội đình An Biên, may y phục mới mang đến đề Nghè trình Thánh mẫu Lê Chân để xin phép đoàn tế mới mang mang danh hiệu của Nữ tướng và “Đoàn tế Nữ quan Lê Chân, TP. Hải Phòng” được ngài chấp nhận bằng một đài âm dương.
Nói về dấu ấn Đoàn tế Nữ quan Lê Chân, ông Đồng Xuân Cần, Chủ tịch các dòng họ TP. Hải Phòng, Chủ tịch Hội đồng họ Đồng Hải Phòng cho biết: Tôi rất ấn tượng khi xem các canh tế do Đoàn tế Nữ quan Lê Chân thực hiện; khi đăng tải các cảnh do các quan viên tế nữ thực hiện, đã có hơn nghìn lượt người quan tâm, như vậy, danh tiếng Đoàn tế Nữ quan Lê Chân đã được nhiều người biết đến.
Bà Dương Thị Sinh, Phó Đoàn tế nữ quan Lê Chân cho biết, có được những thành quả 20 năm qua là sự đoàn kết, phấn đấu và hy sinh rất nhiều của các thành viên trong đoàn về thời gian, công sức luyện tập, thực hành các canh tế tại các cơ sở thờ tự. Chúng tôi phải tìm hiểu phong tục tập quán, công lao đóng góp của các anh hùng dân tộc trong lịch sử dựng nước và giữ nước, những giá trị lịch sử, văn hóa tâm linh của các đình, miếu, đền như: đền Nghè, đình An Biên, đình Hàng Kênh, đình Dư Hàng, đình Nam Pháp, miếu Đôi Bà…
Kỷ niệm 20 năm ngày thành lập, các quan tế viên Đoàn tế Nữ quan Lê Chân hôm nay lại hồi tưởng lại, nhớ về những canh tế từ những âm thanh trống, chiêng vào tế, nhạc đội sênh tiền (đội múa phục vụ canh tế), nhạc công cử nhạc; những động tác: quán tẩy (tẩy rửa trước khi vào canh tế), mạnh bái bái lạy, phủ soát lễ vật, dâng hương, dâng rượu 1, đọc chúc văn, rượi 2, rượu 3, quân hiến lần 1, lần 2, lần 3, hóa sớ (hóa chúc văn), ẩm phước, bái kết thúc canh tế…Tất cả những hoạt động trên chỉ bằng các tâm tự nguyện, nhưng tâm linh nghiêm trang, thành kính nhớ về tổ tiên, tri ân các anh hùng dân tộc, tiếp nối truyền thống cha ông…
Hoạt động Đoàn tế Nữ quận Lê Chân 20 năm qua như những con ong chăm chỉ tìm hoa hút mật cho đời. Từ năm 2004, sau khi chính thức ra mắt, Đoàn tế Nữ quan Lê Chân phát triển, duy trì hoạt động với trên 60 hội viên tham gia (cả Đội sênh tiền), tích cực tham gia các hoạt động tế lễ ở nhiều cơ sở di tích lịch sử trên địa bàn thành phố Hải Phòng như Lễ hội Nữ tướng Lê Chân, đền Nghè, đình An Biên thờ Nữ tướng Lê Chân với các ngày lễ trọng: 15 tháng tám – ngày thắng trận, ngày 8 tháng 2 – ngày sinh, ngày 25 tháng 13 ngày mất của Nữ tướng Lê Chân, đình Hàng Kênh, đình Dư Hàng. Tiếng thơm của Đoàn tế Nữ quận Lê Chân đã lan tỏa đến Văn miếu Quốc Tử Giám (Thủ đô Hà Nội), Văn Miếu Mao Điền (tỉnh Hải Dương), Đông Triều (tỉnh Quảng Ninh), các tỉnh Thái Bình, Nam Định, Hà Nam, Thanh Hóa, Nghệ An…Mỗi năm, Đoàn đi tham gia lễ hội, thực hiện từ 13-15 canh tế với tất cả tấm lòng thành kính, trang nghiêm tri ân tổ tiên, nhớ về cuội nguồn. Tại những nơi đến tham gia lễ hội, Đoàn tế Nữ quan Lê Chân thực hành canh tế, công đức nơi thờ tự từ 1,5 đến 2 triệu đồng, để lại những ấn tượng tốt đẹp với ban quản lý và nhân dân địa phương. Tiêu biểu hoạt động trong 20 qua là các hội viên: Lê Quang Hiền, Dương Thị Sinh, Phạm Thị Hiền, Nguyễn Thị Đảo, Nguyễn Thị Mạn…
Điều rất đáng ghi nhận trong hoạt động 20 năm qua là, cùng với những canh tế trang nghiêm, Đoàn đã tích cực dàn dựng, luyện tập và biểu diễn các tiết mục múa phụ họa với nhiều tác phẩm, ca khúc nổi tiếng như: “Đêm nghe đò đưa nhớ Bác”, “Miền Trung nhớ Bác”, “Tôi yêu Việt Nam”, “Nữ tướng Lê Chân” (hát chèo), với giọng ca Minh Tâm, Hữu Quang, Ngọc Bình…Sự kết hợp những mượt mà, đằm thắm kết hợp với những điều múa duyên dáng, uyển chuyển và trang phục lộng lẫy đã góp phần tăng giá trị truyền cảm cho nhiều ca khúc đi vào lòng người.
Ngoài những hoạt động tham gia lễ hội, Đoàn đã thực hiện tốt việc chăm lo hoạt động tình nghĩa. Các quan tế viên thường xuyên gặp gỡ trao đổi tâm tư, hoàn cảnh gia đình tạo tình cảm gắn bó trong toàn đoàn. Công tác thăm hỏi hội viên ốm đau, chúc thọ hội viên, bản thân hội viên và người thân gia đình hội viên qua đời được chăm lo, phúng viếng chu đáo.
Trong ngày gặp gỡ kỷ niệm 20 năm hoạt động, ông Phạm Việt Anh, Ủy viên Quận ủy, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân quận Lê Chân cho biết: Cán bộ và Nhân dân quận Lê Chân ghi nhận những thành tích của Đoàn tế Nữ quan Lê Chân; hoạt động của Đoàn đã góp phần gìn giữ và phát huy truyền thống văn hóa lâu đời của dân tộc, đồng thời làm phong phú hơn hoạt động văn hóa phi vật thể Lễ hội Nữ tướng Lê Chân.
Khi được biết về kết quả hoạt động 20 năm của Đoàn tế Nữ quan Lê Chân, ông Nguyễn An Hưng, Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội Làng nghề Việt nam, Ủy viên Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP. Hải Phòng, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Hải Phòng phấn khởi cho biết: Đây là một trong những vốn quý để xây dựng văn hóa dân gian làng nghề trên địa bàn Hải Phòng trong thời kỳ mới.
Thực hiện đường lối văn hóa của Đảng trong điều kiện đất nước đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, tinh thần của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị văn hóa toàn quốc: “Văn hóa còn – dân tộc còn, văn hóa mất – dân tộc mất”, mỗi quan tế viên Đoàn tế Nữ quan Lê Chân tự hào về những kết quả đã đạt được, lại hứa với chính mình rằng sẽ phải cố gắng hơn, làm tốt hơn nữa, góp phần để “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi” như Chủ tịch Hồ Chí Minh hằng mong ước.
Đại tá, Thạc sỹ, Nghệ nhân thư pháp Trần Quốc Huy
Phó Tổng thư ký Hiệp hội Làng nghề TP. Hải Phòng
